BI - H3 - TW4

Bloed

Bloed vervoert voedingsstoffen, afvalstoffen en andere stoffen die het lichaam nodig heeft. Het bestaat uit bloedplasma (55%) en rode bloedcellen, witte bloedcellen en bloedplaatjes (samen 45%). Bloedplasma bevat water, opgeloste stoffen en plasma-eiwitten zoals fibrinogeen. Bloedplasma vervoert voedingsstoffen, antistoffen, koolstofdioxide, andere afvalstoffen en een klein beetje zuurstof. Rode bloedcellen hebben geen celkern, bevatten hemoglobine en vervoeren zuurstof. Hemoglobine zorgt voor de rode kleur. Bloedarmoede is een tekort aan hemoglobine, en kan leiden tot zwakte en vermoeidheid. Witte bloedcellen hebben wel een celkern verdedigen het lichaam tegen ziekteverwekkers. Ze kunnen van vorm veranderen, waardoor ze door de haarvaten heen kunnen. Bloedplaatjes zijn delen van uiteengevallen cellen, zonder celkern. Ze helpen bij een beschadiging aan het bloedvat (bloedstolling). Fibrinogeen wordt omgezet in fibrine, dat een netwerk vormt waar bloedcellen aan blijven hangen.

Bloedstolling in bloedvaten leidt tot trombose, waarbij een bloedprop ontstaat. Dit kan de bloedstroom belemmeren en gevaarlijk zijn in het hart of de hersenen.

De bloedsomloop

De bloedsomloop is de weg die het bloed door het lichaam aflegt. Het hart pompt het bloed in slagaders. Er is een hoge bloeddruk. De wand van een slagader bestaat uit een laag dekweefsel, een dikke laag spierweefsel en bindweefsel. Het pulserende gevoel is aanwezig. De longslagader en de aorta hebben halvemaanvormige kleppen. Haarvaten hebben een groot totaaloppervlakte, een lage stroomsnelheid en een erg dunne wand, zodat sommige stoffen erdoorheen kunnen. Bloed stroomt terug naar het hart door aders, waar een lage bloeddruk is. De wand bestaat uit dekweefsel, een dunne laag spierweefsel en bindweefsel. De aders liggen meestal ondiep in het lichaam. Kleppen en spieren zorgen ervoor dat het bloed niet de verkeerde kant op stroomt. Door de slagaders stroomt zuurstofrijk bloed, en door de aders zuurstofarm bloed.

De kleine bloedsomloop stroomt van het hart naar de longen, en de grote bloedsomloop gaat door het hele lichaam heen. Per omloop stroomt het bloed dus twee keer door het hart. Het bloed neemt zuurstof op en geeft koolstofdioxide af in de kleine omloop. In de grote omloop geeft het bloed zuurstof en voedingsstoffen af, en neemt het koolstofdioxide en ander afvalstoffen op.

Het hart

Het hart is een spier. Over het hart lopen kransslagaders en kransaders, want ook het hart heeft zuurstof nodig. Het hart bestaat uit twee boezems en twee kamers. De harttussenwand vormt de scheiding tussen de linkerhelft en de rechterhelft van het hart.

Hieronder zie je een overzicht van de onderdelen van het hart en hun functies.

Een hartslag heeft 3 herhalende fasen:

1. De boezems trekken samen: Het bloed stroomt naar de kamers. De hartkleppen zijn open, en de halvemaanvormige kleppen zijn dicht.

2. De kamers trekken samen: Het bloed stroomt de aorta en de longslagaders in. De halvemaanvormige kleppen zijn open, en de hartkleppen dicht.

3. Hartpauze: De kamers en boezems ontspannen zich. De boezems en kamers vullen zich. De hartkleppen zijn open, de halvemaanvormige kleppen zijn dicht.

Uitscheiding

De nieren verwijderen afvalstoffen, overtollig water, overtollige zouten en schadelijke stoffen (samen urine) uit het bloed. De nieren bestaan uit de nierschors, niermerg en nierbekkens. De nierschors en niermerg vormen de urine, en in de nierbekkens wordt de urine verzameld. De urineleiders voeren de urine van de nieren naar de urineblaas. In de urineblaas wordt de urine tijdelijk opgeslagen. De urinebuis voert de urine af uit het lichaam.

Het immuunsysteem

Antigenen (of lichaamsvreemde stoffen) zijn vreemde stoffen in het lichaam. Bij een infectie dringen ziekteverwekkers het lichaam binnen. Witte bloedcellen maken antistoffen die zich aan de antigenen hechten, waardoor ziekteverwekkers onschadelijk worden gemaakt. 1 type antistof kan zich slechts aan 1 type antigeen hechten. Het maken van antistoffen duurt een tijdje, waardoor je eerst ziek wordt. Antistoffen blijven in het bloed aanwezig na een infectie, waardoor je immuun wordt. Immuniteit kan natuurlijk zijn (door de ziekte zelf) of kunstmatig (door vaccinatie). Een vaccin bevat een dode of verzwakte ziekteverwekker. De vaccinatiegraad is het percentage mensen dat gevaccineerd moet worden om de bevolking als geheel te beschermen tegen een ziekte. Een allergie is een overgevoeligheid voor bepaalde stoffen, wat leidt tot allergische reacties zoals huiduitslag, jeuk en ontstekingen. Ernstige allergieën kunnen anafylactische reacties veroorzaken, die levensbedreigend kunnen zijn.

Gezond leven

De bloeddruk is de druk die bloed uitoefent op de wand van slagaders. Een te hoge bloeddruk kan veroorzaakt worden door bijvoorbeeld stress, roken of overgewicht. Een langdurige hoge bloeddruk beschadigt de wanden van de slagaders. Slagaderverkalking is het vernauwen van bloedvaten, doordat er witte bloedcellen en vetachtige stoffen (zoals cholesterol) doorheen komen. Dit kan na een beschadiging van het bloedvat gebeuren. Bij een hartinfarct of hartaanval krijgt een kransslagader (of een aftakking ervan) geen zuurstof en voedingsmiddelen meer. Dit komt doordat dit bloedvat dan verstopt is geraakt, vaak door slagaderverkalking. Als dit gebeurt, sterft een deel van de hartspier af, wat dodelijk kan zijn. Een “kleinere” versie van een hartaanval is een angina pecotris: een kleine aftakking van de kransslagader raakt dan verstopt.

Een dotterbehandeling is het oprekken van een vernauwde kransslagader, door een stent in het bloedvat toe te voegen. Hart- en vaatziekten is de verzamelnaam voor ziekten aan hart en bloedvaten. Deze ziektes kunnen erfelijk zijn. Je kan een kans op een van deze ziektes verkleinen door niet te roken, geen alcohol te drinken, gezond en gevarieerd eten, regelmatig bewegen en stress te voorkomen.

Alcohol beïnvloedt het zenuwstelsel en gedrag, wat leidt tot verminderd waarnemings- en reactievermogen. Jongeren zijn extra gevoelig voor alcohol en lopen een hoger risico op blijvende hersenschade en verslaving. Te veel alcohol drinken veroorzaakt een kater met symptomen zoals hoofdpijn en dorst. Een overdosis alcohol kan bewusteloosheid veroorzaken, vooral bij jongeren al vanaf 1,7‰ (zeven glazen), en ernstige schade aan organen en hersenen veroorzaken. Overmatig drinken, ook wel binge-drinking genoemd, kan leiden tot een bloedalcoholgehalte van 0,8‰ of hoger. Op de lange termijn kan alcoholgebruik leiden tot gestoorde hersenontwikkeling, hormonale disbalans, lever-, maag- en hartbeschadiging, geheugenverlies en verminderde school-, studie- en werkprestaties. Hieronder zie je de effecten van alcohol:

Als iemand nog meer drinkt dan aangegeven in de tabel, kan hij bewusteloos raken. Hij heeft dan een alcoholvergiftiging. Jongeren kunnen al bij zeven glazen (1,7‰) een alcoholvergiftiging oplopen. Boven de 4‰ kan iemand in coma raken en overlijden.

Weefselvloeistof en lymfe

Weefselvloeistof ontstaat doordat vocht uit de haarvaten wordt geperst als gevolg van de bloeddruk. Weefselvloeistof vervoert zuurstof en voedingsstoffen naar de cellen toe en koolstofdioxide en andere afvalstoffen van de cellen weg. Het bevat ook witte bloedcellen. Weefselvloeistof die niet is opgenomen door de haarvaten, is lymfe. Lymfe bevat witte bloedcellen, zuurstof, voedingsstoffen, koolstofdioxide en andere afvalstoffen. Fijne lymfevaten verenigen zich tot grotere lymfevaten. In lymfevaten komen kleppen voor. Het lymfevatenstelsel voert de lymfe weer terug via de rechterlymfestam en de borstbuis naar het bloedvatenstelsel. Lymfeknopen (lymfeklieren) zuiveren de lymfe van bijv. ziekteverwekkers.

Begrippenlijst