GS - H3 - TW1

De nieuwe industrie

Aan het eind van de 19e eeuw werd de middenklasse belangrijk, dit waren bijv. handelaren, ondernemers en professoren. Koningen en keizers hadden nog steeds veel macht. In deze periode werden de omstandigheden van industriearbeiders beter: ze kregen meer geld en meer vrije tijd. Er waren nog steeds arbeidsconflicten door stakingen en demonstraties.

Nationalisme en onafhankelijkheid

Het Duitse Keizerrijk werd door Wilhem I uitgeroepen na een oorlog met Frankrijk. Het grondstofrijke gebied Elzas-Lotharingen werd nu Duits. Het Duitse keizerrijk kwam er grotendeels door nationalisme: trots zijn op je land en je cultuur. Oostenrijk-Hongarije en het Turkse Rijk waren veelvolkerenstaten: er waren veel verschillende nationalistische volken. Dit zorgde voor onafhankelijke landen, en gebieden met zelfbestuur.

Imperialisme en militarisme

Duitsland was rond 1900 een industrieel land. Wilhem II wilde meer kolonies, dus ze vergrootte hun legers. Door dit imperialisme van Duitsland werden Frankrijk en Groot-Brittannië onrustig, want zij hadden al veel koloniën. In deze tijd kwamen er snel meer en sterkere wapens: militarisme. Dit alles zorgde voor veel spanningen. Door deze spanningen ontstonden bondgenootschappen: Duitsland, Oostenrijk-Hongarije en Italië vormden de Driebond (later de Centralen). Frankrijk, Rusland en Groot-Brittannië vormden de Triple Entente (later de Geallieerden).

Het Schlieffenplan

Duitsland was bang voor een tweefrontenoorlog met Frankrijk en Rusland. Het Schlieffenplan was hun plan om dit te voorkomen. Ze zouden Frankrijk aanvallen via België en Luxemburg, omdat de Franse grens goed verdedigd was. Ze dachten dat de Russen 6 weken nodig zouden hebben om hun leger klaar te maken, zodat ze ondertussen Frankrijk konden verslaan.

Een moordaanslag

Franz Ferdinand (de kroonprins van Oostenrijk-Hongarije) werd tijdens een bezoek aan Sarajevo door Gavrilo Princip doodgeschoten. Oostenrijk-Hongarije eiste een onderzoek naar de aanslag, met 8000 soldaten. Servië weigerde, want ze dachten dat Oostenrijk-Hongarije zou binnenvallen. Duitsland steunde Oostenrijk-Hongarije, en Rusland en Frankrijk steunde Servië. Toen Servië nogmaals de eis van Oostenrijk-Hongarije negeerde, kwam er oorlog. Dit leidde tot de activatie van het Schlieffenplan, wat leidde tot een oorlog tussen Duitsland en Oostenrijk-Hongarije, en Frankrijk, Groot-Brittannië en Rusland.

Het begin van de Grote Oorlog

De Duitse inval van Frankrijk in België verliep moeizaam, door slechte wegen en slechte communicatie. Frankrijk en Groot-Brittannië stuurde erg snel veel troepen, en ook Rusland mobiliseerde snel. Er kwam dus toch een tweefrontenoorlog. In Frankrijk en België kwam er een loopgravenoorlog, waarbij beide partijen sterk verdedigd zijn, en er weinig beweging is in het front. De loopgraven werden tijdens de oorlog steeds verder versterkt. Het was bijna onmogelijk om goed aan te vallen, zelfs niet met nieuwe technieken, zoals vlammenwerpers en tanks. Heel veel soldaten sneuvelden aan het front.

Een totale (wereld)oorlog

Iedereen kreeg met de oorlog te maken: een totale oorlog. Vrouwen moesten bijvoorbeeld in wapenfabrieken werken. Ondanks grote tekorten bleven veel mensen achter hun leiders staan, want door propaganda dachten velen dat ze bijna gewonnen hadden. Maar veel informatie over de oorlog was er niet, want veel info werd gecensureerd. Ook in veel koloniën werd oorlog gevoerd, zoals in Afrika. Daarom was deze oorlog een wereldoorlog.

De Verenigde Staten doet mee

De Verenigde Staten verklaarde in 1917 de oorlog aan Duitsland. Dit had drie redenen:

1. Duitse onderzeeërs hadden tientallen Amerikaanse aangevallen, en laten zinken.

2. Amerikaanse banken dachten de oorlogsleningen van Frankrijk en Groot-Brittannië nooit terug te krijgen als de oorlog nog lang zou duren.

3. De Duitsers probeerden Mexico over te halen om een oorlog tegen de VS te starten, maar deze Zimmermanntelegram werd onderschept door de Britten, en gegeven aan de VS.

Dat laatste was de uiteindelijke directe reden dat de VS deelnam aan de oorlog.

De Amerikaanse president Wilson had 14 punten opgesteld, die duidelijk moesten maken wat hij met oorlogsdeelname wou bereiken. Zoals a*lle Franse gebieden moeten worden bevrijd en de bezette gebieden, ook Elzas-Lotharingen, moeten worden teruggegeven* en de volken van Oostenrijk-Hongarije moeten zich ongehinderd zelfstandig kunnen ontwikkelen.

Armeense genocide

Het Turkse Rijk was een veelvolkerenstaat, waar de Armeense bevolking door velen werd gezien als minderwaardig. Het anti-Armeense geweld nam snel toe na een staatsgreep van de Jong Turken.

De Turken sloten zich aan bij de centralen, en vochten dus o.a. tegen Rusland. Na een Turkse nederlaag door de Russen (waarvan de Armeniërs de schuld kregen), besloot de Turkse regering af te rekenen met de Armeniërs. Er waren veel plunderingen, verkrachtingen en moordpartijen. Toen de Armeniërs hiertegen in opstand kwamen, besloot de Turkse regering 1,3 miljoen Armeniërs te deporteren naar de Syrische woestijn, waar ze omkwamen.

Het einde voor Rusland

De oorlog verliep dramatisch voor Rusland: er waren grote verliezen aan het front, er was amper terreinwinst en er waren grote voedseltekorten in Russische steden.

Hierdoor was er een grote ontevredenheid onder het Russische volk, wat in 1917 leidde tot een revolutie, waardoor de tsaar zijn macht verloor. De nieuwe regering zette de oorlog voort, waardoor er een tweede revolutie uitbrak. De communisten die nu aan de macht kwamen sloten met Duitsland de Vrede van Brest-Litovsk.

Het einde van de oorlog

Na het vredesverdrag met Rusland vielen de Duitsers het westfront. Dit was in het begin een succes. Maar al snel raakte hun voorraad op, er kwamen nieuwe Amerikaanse troepen en de geallieerden wonnen enorme gebieden terug.

De Duitse legerleiding wilde na deze afgang een zeeslag tegen de Britse marine, maar de mariniers weigerde dit te doen, wat arbeidersstakingen en opstanden in Duitse steden veroorzaakte. Dit leidde tot de afzetting van de keizer en een nieuwe regering die snel een wapenstilstand wilde. Deze kwam er in 1918.

Vrede

Na de wapenstilstand werden in de Franse stad Versailles vredesbesprekingen georganiseerd. De Amerikaanse President Wilson wilde Duitsland niet hard straffen, want hij dacht dat dit voor wraak van de Duitsers kon zorgen. Frankrijk wilde Duitsland zo hard mogelijk straffen, want Duitsland was nu al 2 keer Frankrijk binnengevallen. De Britten vonden ook dat Duitsland flink gestraft moest worden, maar niet zo hard als de Fransen wilden.

Het verdrag van Versailles bevatte uiteindelijk o.a. onderstaande punten:

1. Duitsland is schuldig, en moet hoge boetes betalen

2. Duitsland moet een aantal gebieden teruggeven aan anderen

3. Het Duitse leger moet beperkt blijven (max. 100.000 soldaten)

Ook bondgenootschapen van Duitsland werden door dit verdag gestraft: alle volkeren in Oostenrijk-Hongarije moesten onafhankelijk kunnen worden, delen van het Turkse Rijk kwamen als mandaatgebied (tijdelijk bestuur van andere landen in een gebied) in Franse en Britse handen, en veel Russische gebieden kregen zelfbeschikkingsrecht (recht op een onafhankelijke staat).

Veel Duitsers, Oostenrijkers en Turken waren niet blij met de vredesbepalingen: er waren veel mensen met beperkingen en letsel na de oorlog, en oud-soldaten konden vaak niet goed terugkomen in de samenleving.

Kenmerkende aspecten en het tijdvak

• Industrialisatie leidde tot modern imperialisme in de late 19e eeuw, waarbij landen streven naar wereldrijken voor grondstoffen en producten.

• Opkomst van politieke en sociale stromingen: liberalisme, socialisme en nationalisme ontstonden in de 19e eeuw als reactie op klassenverschillen.

• Twee wereldoorlogen in de 20e eeuw brachten immense vernietiging en miljoenen slachtoffers.

• Massavernietigingswapens en burgerbetrokkenheid tijdens de wereldoorlogen veroorzaakten ongekende verwoesting.

Dit hoofdstuk hoort bij het tijdvak tijd van wereldoorlogen: 1900 tot 19:50.